Archief

2020 - e07 | Dagboeken van eilanders tijdens de oorlog:

Archief

‘Telkens als een V1 overvloog, doken we rillend in elkaar’

Vier Italiaanse militairen in de duinen van Rockanje. De militairen rechts- en linksachter en rechts-vooraan
(Franco di Julio) waren ondergedoken bij de gebroeders Koene aan de Meeldijk in Zwartewaal. Tijdens een Duitse overval op 6 december 1944 kwamen de twee eerstgenoemden om het leven. © Streekarchief Voorne-Putten.

ONVOLTOOID VERLEDEN In aanloop naar het 75ste bevrijdings-jaar brengt het AD Rotterdams Dagblad tot begin mei de oorlogsjaren op Voorne-Putten in beeld.
Claudia Langendoen 03-04-2020.

Achteraf is bekend tot wanneer de Tweede Wereldoorloog duurde. Maar dat wisten de mensen natuurlijk niet toen zij er middenin zaten. Uitzichtloos leek het. En dat was moeilijk, zo wordt pijnlijk duidelijk uit dagboeken die eilanders in die tijd bijhielden.

Hoe waardevol dagboeken kunnen zijn, wordt vooral duidelijk na tijden van crisis. Niet voor niets worden mensen momenteel opgeroepen hun ervaringen te vereeuwigen nu de wereld gebukt gaat onder de coronapandemie. Die persoonlijke getuigenissen zullen over vele decennia van onschatbare waarde zijn voor de lokale geschiedenis. Net als de schrijfsels van eilandbewoners tijdens de Tweede Wereldoorlog dat nu zijn. Eén van de waardevolste dagboeken is dat van de Brielse ondernemer L. van der Knoop.

Frustratie

'Het is nu 27 october', schreef hij in het eerste oorlogsjaar aan zijn in Indië verblijvende kinderen. 'Soms komt er wel eens 't gevoel over je: het kan nog wel bij die wereldvernietiging een paar jaar duren. En dan zijn er weer van die dagen dat 'n mens zich echt landerig gevoelt door de krenking van zijn beste gevoelens en liefste wensen. Nooit heb ik aan den lijve ondervonden welke enorme zegening en opbouwende kracht er van werken uitgaat als tegenwoordig.' De frustratie wordt duidelijk uit zijn woorden en dan moest de meeste oorlogsellende nog komen.

Midden in de nacht hoorden we een klap en hoorden we het geluid van veel vliegtuigen laag over 't huis

H.C. Gorzeman

Dagboeken geven ook een beeld van de angst die mensen voelden. 'Tot 8 uur hebben An en ik geslapen', schreef bijvoorbeeld H.C. Gorzeman in de laatste maanden van de oorlog waarover zij een dagboek bijhield. Vijftien was de leerlinge van de Rijks HBS in Brielle toen. 'Om de vijf minuten snorde er een V1 over, dan doken we rillend tegen elkaar. Midden in de nacht hoorden we een klap en hoorden we het geluid van veel vliegtuigen laag over 't huis. Ik riep om pa, die aan kwam rennen. Het leek me een uur te duren voor het afgelopen was.'

Verzetswerk

Ook de schrijfsels van Cornelis Monster, in 1943 en 1944 werkzaam bij de Marechaussee, behorende tot de brigade Brielle, geven een fraai inkijkje. Hij schreef - weliswaar jaren later op basis van herinneringen - onder andere over het verzetswerk op het eiland. Zoals over Arie Eland die zich voor het goede doel geen moment rust gunde. Hij verspreidde illegale kranten en bladen. En in zijn woning hield de illegaliteit dikwijls besprekingen.

Een voortreffelijk raadgever voor de Brielse illegaliteit. Voor tal van uit te voeren acties werd hij geraadpleegd

Cornelis Monster

Ook noemt hij Briellenaar P. Oranje, een gepensioneerd adjudant van de Nederlandse Landmacht. 'Een voortreffelijk raadgever voor de Brielse illegaliteit. Voor tal van uit te voeren acties werd hij geraadpleegd.' Een niet onbelangrijke schakel was ook Hendrik Hage. Hij was automonteur en repareerde motorfietsen ten behoeve van de illegaliteit. Zelfs voertuigen rond Rotterdam werden voor reparatie bij hem gebracht. Begeerde onderdelen van auto's en motorfietsen haalde hij uit voertuigen van de Duitse Wehrmacht. De hoeveelheid benzine die hij uit de tanks van Duitse voertuigen wegnam, was niet gering, zo wist Monster te vertellen.

Bloed en tranen

Aan L. van der Knoop, wiens dagboek doorspekt is van moeilijke en verdrietige gebeurtenissen, het laatste woord. Het is 10 december 1944 als hij zijn kinderen schrijft. De postverbinding tussen Holland en Indië was allang verbroken, maar Van der Knoop pende stug door.

'Deze week is er een rijk aan bloed en tranen voor de omgeving.' Slechts een paar zinnen heeft hij nodig om de lezer stil te krijgen. 'Dinsdag werden Johannes van Jan Groeneveld en Langendoen van de Rietdijk gepakt wegens het in bezit hebben van een radiotoestel. Hun huizen in brand gestoken en zij gefusilleerd. V.d. Waal, de secretaris van Rockanje, eveneens gefusilleerd. V.d. Zee van Zwartewaal met twee zoons dito; daar werd nog een huis van de Wed. Koene vlakbij de Rodenburgen in brand gestoken op vermoeden van herberging van onderduikers (later vond men er enige lijken, red.) en de twee zoons die trachtten te ontsnappen ook neergeknald.'

Artikel overgenomen uit het AD Rotterdams Dagblad van 03-04-2020.